জলবিভাজিকা হৈছে এক উমৈহতীয়া প্ৰাকৃতিক নিষ্কাশন বিপনীথকা এক ভৌগোলিক একক। পৰিমাণটো 500 (মাইক্ৰ'-ৱাটাৰশ্বেড)ৰ পৰা 5000 হেক্টৰ (উপ-জলচ্ছেদ)লৈ পৃথক হয়। ব্যৱস্থাপনা উদ্দেশ্যৰ বাবে। ৫০০০ হেক্টৰক হস্তক্ষেপৰ একক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। বিগত বছৰবোৰত জলবিভাজিকা বিকাশৰ ধাৰণাটো সৰল মাটি আৰু পানী সংৰক্ষণৰ পৰা সামগ্ৰিক প্ৰাকৃতিক সম্পদ বিকাশপদ্ধতিলৈ সম্প্ৰসাৰিত হৈছে। এনেদৰে অঞ্চলৰ দৃষ্টিভংগীৰ পৰা বিকাশৰ এক প্ৰণালীবদ্ধ দৃষ্টিভংগীলৈ এক দৃষ্টান্তমূলক পৰিৱৰ্তন হৈছে।

ভাৰতৰ 68% শস্য ক্ষেত্ৰৰ বাবে বৰষুণ-নিৰ্ভৰ কৃষিয়ে 480 নিযুত লোকক জীৱিকা প্ৰদান কৰে। দেশখনৰ বিশাল ভূমিখণ্ডৰ সৈতে শুকান আৰু অৰ্ধ-শুষ্ক জলবায়ু অঞ্চলৰ অন্তৰ্গত হয়, কৃষি খণ্ডত উত্পাদনৰ প্ৰয়োজনীয়তা বিশেষকৈ দেশৰ বৰষুণযুক্ত অজলসিঞ্চিত অঞ্চলত উত্পাদনৰ প্ৰয়োজনীয়তা আহৰণৰ একমাত্ৰ বাস্তৱসন্মত বিকল্প হ'ল জলবিভাজিকা ব্যৱস্থাপনা।

গ্ৰামোন্নয়ন মন্ত্ৰালয়ৰ ভূমি সম্পদ বিভাগে 2027 চনৰ ভিতৰত 55 নিযুত হেক্টৰ বৰষুণযুক্ত ভূমিক সামৰি লোৱাৰ লক্ষ্যৰে 2009-10 চনৰ পৰা সংহত জলবিভাজিকা উন্নয়ন কাৰ্যসূচী (IWMP) ৰূপায়ণ কৰি আছে। দেশৰ প্ৰতিখন ৰাজ্যতে এই কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰা হৈছে। এই আঁচনিৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্য চৰকাৰে 90:10 অনুপাতত পুঁজি যোগান ধৰে। IWMP হৈছে চীনৰ পিছতে বিশ্বৰ দ্বিতীয় বৃহত্ জলবিভাজিকা প্ৰকল্প। এই কাৰ্যসূচীত অৱক্ষয় হোৱা প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ সংৰক্ষণ, সংৰক্ষণ আৰু বিকাশৰ জৰিয়তে পৰিৱেশৰ ভাৰসাম্যতা পুনৰুদ্ধাৰৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে। IWMPৰ ফলাফলসমূহ হ'ল- মাটিৰ ক্ষয় ৰোধ কৰা, প্ৰাকৃতিক উদ্ভিদৰ পুনৰ উত্পাদন কৰা, বৰষুণৰ পানী সংৰক্ষণ কৰা আৰু ভূ-গৰ্ভৰ পানীৰ তলত ৰিচাৰ্জ কৰা। ইয়াৰ দ্বাৰা বহুফসল আৰু বিবিধ কৃষিভিত্তিক কাৰ্যৰ প্ৰচলন সম্ভৱ হয় , যিয়ে জলবিভাজিত অঞ্চলত বাস কৰা লোকসকলক বহনক্ষম জীৱিকা প্ৰদান কৰাত সহায় কৰে।

এই গোটটোৱে জলবিভাজিকা ব্যৱস্থাপনাৰ বিভিন্ন বিষয়ত নাগৰিকৰ পৰা অভিনৱ সঁহাৰি বিচাৰে।